Чаму Аляксандр Лукашэнка называе Курган Славы сакральным месцам і як яго ратавалі ад запусцення

  80 гадоў таму завяршылася адна з самых маштабных ваенных аперацый за ўсю гісторыю чалавецтва - Беларуская наступальная аперацыя "Баграціён". У яе гонар пад Мінскам узвялі велічны Курган Славы. Месца выбрана невыпадкова: менавіта ў гэтым раёне была знішчана 105-тысячная групоўка гітлераўскіх войскаў, якая трапіла ў акружэнне. Бітва ўвайшла ў гісторыю як Мінскі кацёл. Саюзнікі па антыгітлераўскай кааліцыі не паверылі ў гэтак бліскучую перамогу савецкага войска. Аднак гэтыя сумневы былі хутка развеяныя, калі па Маскве маршам прайшлі амаль 60 тыс. нямецкіх салдат і афіцэраў, якія трапілі ў палон падчас аперацыі. Будаўніцтва Кургана Славы пачалося ў лістападзе 1967 года і адразу ж стала ўсенародным. Да падножжа будучага манумента з усіх канцоў вялікай краіны сцякаліся тысячы людзей - кожны стараўся прывезці жменю зямлі з месцаў баявой славы ў памяць аб тых, хто аддаў жыццё за мірнае неба. У чым унікальнасць знакамітага беларускага мемарыяла, як жонка кіраўніка беларускай рэспублікі дапамагла "перанесці" Курган Славы і чые асобы намаляваны на вяршыні манумента? Як мемарыял ледзь не апынуўся ў запусценні і чаму Аляксандр Лукашэнка запатрабаваў аднавіць гэты сімвал яднання ўсіх савецкіх народаў? Пра ўсё гэта мы раскажам у новым выпуску YouTube-праекта БЕЛТА "Па факце: рашэнні Першага". Чаму ў Беларусі вырашылі пабудаваць Курган Славы 482 ступені памяці... Курган Славы - гэта сапраўды асаблівы манумент для Беларусі. Рашэнне аб яго ўзвядзенні было прынята ў жніўні 1966 года, калі бюро Цэнтральнага камітэта Камуністычнай партыі Беларусі зацвердзіла прапанову Мінскага абкама аб збудаванні манументальнай скульптурнай кампазіцыі ў Мінскім раёне. Па задумцы, яна павінна была адзначыць пераможнае завяршэнне аперацыі "Баграціён", вынікам якой стала знішчэнне групы армій "Цэнтр" - самага магутнага аб'яднання войскаў нацысцкай Германіі. Курган Славы вырашылі размясціць недалёка ад беларускай сталіцы, побач з трасай Мінск - Масква. Як мы ўжо распавялі, у гэтым раёне ішлі найболей разлютаваныя бітвы, акупанты літаральна «варыліся» у катле. Гавораць, месца для збудавання мемарыяла абраў першы сакратар ЦК КПБ Пётр Машэраў. Па іншай версіі, яго жонка. Першапачаткова манумент пачалі насыпаць з другога боку дарогі. Але Машэраў ад'ехаў у бок Масквы, каб паглядзець, як Курган будзе глядзецца на пад'ездзе да Мінска. І аказалася, што ён «спаўзае» з магістралі. Тады і было вырашана перанесці памятны насып на супрацьлеглы бок. Пазней дачка Машэрава Наталля ўдакладніць: няўдалае размяшчэнне Кургана Славы ў тую паездку адзначыла жонка Пятра Мірановіча, Паліна Андрэеўна. Як будаваўся Курган Славы Мемарыяльны комплекс заклалі 30 верасня 1966 года прадстаўнікі гарадоў-герояў Масквы, Ленінграда, Валгаграда, Севастопаля, Адэсы, Кіева, Брэсцкай крэпасці-героя. Першую жменю зямлі для будаўніцтва Кургана Славы ўзялі з месца гібелі беларускага лётчыка Мікалая Гастэла. А на памятнай пліце выбілі надпіс: «Курган Славы збудаваны ў гонар Савецкай Арміі, якая ў 1944 годзе зруйнавальным ударам Першага, Другога, Трэцяга Беларускіх і Першага Прыбалтыйскага франтоў пры актыўным удзеле партызан разграміла найбуйнейшую групоўку гітлераўскіх войскаў і цалкам вызваліла . Падчас Беларускай наступальнай аперацыі савецкія войскі цалкам знішчылі 17 і разграмілі 50 варожых дывізій». Непасрэднае збудаванне Кургана Славы пачалося ў лістападзе 1967 года. Сюды дастаўлялася зямля з беларускіх гарадоў і вёсак, гарадоў-герояў Савецкага Саюза і іншых памятных мясцін, звязаных з гераічнымі подзвігамі савецкіх людзей у гады Вялікай Айчыннай вайны. І толькі пасля таго, як пілігрымка жадаючых дадаць жменю зямлі спынілася, тут сталі працаваць экскаватары і грузавікі і Курган узняўся на 35 м (а гэта вышыня 12-павярховага дома). Сумарная ж вышыня мемарыяла ўвогуле перавышае 70 м. «Памяць аб героях Вялікай Айчыннай вайны ўвасобілася ў гэтым рукатворным помніку. На месцы знакавых бітваў вырас гэты Курган. Яго насыпалі ў літаральным сэнсе сваімі рукамі тысячы людзей, якія ведалі вайну ў твар, памяталі забітых таварышаў, смуткавалі аб страчаных сваяках. Больш за год яны прывозілі жмені зямлі з гарадоў-герояў, раёнаў партызанскага руху. Зямлі, якая ўвабрала ў сябе слёзы маці, жонак і дзяцей загінуўшых воінаў, боль страт мільёнаў загубленых жыццяў. Ізноў жа, уявіце настрой тых людзей, якія тысячамі і тысячамі прыязджалі ў Беларусь, на святую зямлю Перамогі, і насыпалі гэты Курган. Тут сапраўды слёзы і настрой мільёнаў савецкіх людзей. Яны ўвасоблены - гэтыя мары, спадзяванні, настроі - тут, у гэтым Кургане. Няма, напэўна, такога святога рукатворнага месца, як гэта, дзе мы з вамі сёння знаходзімся», - заявіў Аляксандр Лукашэнка на ўрачыстым мерапрыемстве каля Кургана Славы некалькі гадоў таму. Тады ж ён падкрэсліў, што Курган Славы - сакральны сімвал. Сімвал нашай незалежнасці і свабоднага жыцця. «Мы павінны ганарыцца, гэта наш гонар, што ў Беларусі няма нават маленькага помніка недагледжанага, закінутага. Нават расейцы, ведаючы пра гэта, высока шануюць стаўленне беларусаў да помнікаў Вялікай Айчыннай вайны. А іх на нашай зямлі тысячы, тысячы і тысячы. Нехта ганарыцца сваім багаццем у выглядзе прыроднага газу, нафты, золата, металаў, але няма больш каштоўнага і дарагога падарунка, чым Вялікая Перамога. Чаму яна нам вельмі дарагая? Бо толькі беларусы заплацілі за яе кожнага трэцяга. Той, хто хоча забыць гэтую Перамогу, - яны проста вар'яты. Яны не думаюць аб тым, што мы можам страціць», - сказаў беларускі лідэр. У чым архітэктурная асаблівасць Кургана Славы Для ўстойлівасці канструкцыі падчас будаўніцтва быў закладзены слупковы падмурак, які сыходзіць на глыбіню 30 м. Такія меры былі прыняты для выключэння магчымасці апоўзня. Дзве лесвіцы - па 241 прыступцы кожная - апаясваюць курган і вядуць на назіральную пляцоўку на яго вяршыні. Штыкі на вяршыні Кургана сімвалізуюць франты, якія ўдзельнічалі ў вызваленні Беларусі: 1-ы, 2-і, 3-і Беларускія і 1-ы Прыбалтыйскі франты. Падмурак абеліскаў акружаны шырокім каменным кольцам, усярэдзіне якога знаходзіцца надпіс "Арміі Савецкай, Арміі-вызваліцельніцы - слава!" і мазаічныя выявы ордэнаў Айчыннай вайны і Славы. На знешнюю паверхню кальца нанесены барэльефныя выявы асоб, якія сімвалізуюць абагульненыя вобразы абаронцаў Радзімы: юнай партызанкі, старога партызана, лётчыка, матроса, танкіста, маладых і старых пяхотнікаў. Манумент адкрылі 5 ліпеня 1969 года ў дні святкавання 25-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Просты і велічны Курган Славы гарманічна ўпісваецца ў навакольны ландшафт, добра бачны здалёку з усіх чатырох дарог, на скрыжаванні якіх размешчаны. За велічную глыбіню ідэі і мастацкае рашэнне аўтары помніка скульптар Андрэй Бембель і архітэктар Алег Стаховіч у 1970 годзе былі ўдастоены Дзяржаўнай прэміі БССР. Чаму Курган Славы прыйшлося рэканструяваць Аднак, як падобны мемарыял мог прыйсці ў запусценне? Бо будаваўся ён на стагоддзі і ў цвёрдай упэўненасці, што вялікая краіна, якая перамагла самую страшную ў гісторыі чалавецтва цёмную сілу, будзе мацнець і квітнець. Як адзначаў у пачатку 2000-х Аляксандр Лукашэнка, тыя, хто ўзводзіў Курган, і ў страшным сне не маглі ўявіць, што будзе не так, што Савецкага Саюза не стане. Савецкі салдат-пераможца ніколі не знойдзе апраўдання таму, што савецкую Радзіму не змаглі абараніць у мірны час. Беларускі Прэзідэнт падкрэсліваў: «Развал Саюза спарадзіў і разруху ў галовах. Разруху, якая вытанчана падбухторваецца звонку і апантана разаграваецца нацыяналістамі знутры рэспублікі. Нахрапістыя нацыяналісты памыкалі і ўрадам, і парламентам краіны. Усё савецкае, вялікая Перамога і Пераможцы адхілялася як чужое. Тут, у Беларусі, у рэспубліцы-партызанцы, нацыяналісты спрабавалі прадставіць партызан бандытамі, а нямецкіх памагатых - змагарамі за нацыянальную ідэю. У гэтым становішчы помнікі Вялікай Айчыннай, і Курган Славы ў тым ліку, прыходзілі ў запусценне». У 2003 годзе кіраўнік дзяржавы падтрымаў ініцыятыву Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі ўзяць шэфства над Курганам Славы. У той год была праведзена першая маштабная рэканструкцыя мемарыяльнага комплексу, якая фактычна стала агульнанароднай справай. Спачатку добраўпарадкавалі прылеглую тэрыторыю, адрамантавалі адміністрацыйныя будынкі, інжынерныя сеткі, устанавілі новую арашальную сістэму. На другім этапе адрэстаўравалі верхняе дэкаратыўнае кольца, адрамантавалі прыступкі, арганізавалі музей ваеннай тэхнікі. Увесну 2004 гады на тэрыторыі комплексу быў закладзены парк імя 60-годдзі Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне. На ўрачыстым адкрыцці адрэстаўраванага Кургана Славы кіраўнік дзяржавы адзначыў, што гэты мемарыял - сімвал воінскай доблесці і брацтва па зброі. «Час узбуйняе значэнне і сэнс сімвалаў, пакінутых у навучанне нашчадкам. Злучэнне войскаў, якія ажыццяўлялі тут вызваленчыя баі, прачытваецца сёння як памятнае яднанне ўсіх савецкіх народаў, непераможных сваім агульным імкненнем да свабоды, сацыяльнага і духоўнага прагрэсу. І перш за ўсё рускіх, украінцаў, беларусаў, якія ўтвараюць цывілізацыю ўсходняга славянства, упрыгожаную жэмчугамі і самацветамі іншых народаў. З вяршыні гэтага Кургана Славы мы бачым наша агульнае мінулае і можам зазірнуць у будучыню. Веру: нягледзячы на ​​ўсе нягоды і выпрабаванні, народы-браты пракладуць дарогу ў годную будучыню. Ветэранам, якія вызвалілі свет ад фашызму, не будзе сорамна за нас, за нашых дзяцей і ўнукаў. Мы павінны з гонарам выканаць запавет бацькоў і дзядоў, якія прайшлі слаўны шлях, — захаваць адзінства брацкіх народаў, абараніць іх мірнае і шчаслівае жыццё», — заявіў Аляксандр Лукашэнка. Абноўлены Курган Славы адчыніўся 1 ліпеня 2004 года. На ўрачыстай цырымоніі тады прысутнічалі прэзідэнты Беларусі, Расіі і Украіны. Але сваё сучаснае аблічча мемарыяльны комплекс набыў у маі 2015 года дзякуючы намаганням прафсаюзаў і неабыякавых грамадзян. “З моманту стварэння гэтага помніка як такіх капітальных рамонтаў не праводзілася. Першы глабальны рамонт быў праведзены Федэрацыяй прафсаюзаў у 2003 годзе. Гэта была праца не толькі выключна Федэрацыі прафсаюзаў - покліч быў кінуты для ўсяго насельніцтва краіны, і вельмі шмат людзей прыняло ўдзел у гэтым. З таго часу ў планавым парадку праводзяцца капітальныя і бягучыя рамонты. Таксама па ініцыятыве Федэрацыі прафсаюзаў на ніжняй пляцоўцы з'явіўся музей пад адкрытым небам. Тут выстаўлена тэхніка часоў Вялікай Айчыннай вайны, і яе з цікавасцю разглядаюць як нашы грамадзяне, так і замежныя», - адзначыў старшыня ФПБ Юрый Сянько. У 2017 годзе Аляксандр Лукашэнка ўзнагародзіў Федэрацыю прафсаюзаў прэміяй "За духоўнае адраджэнне". Высока быў адзначаны шэраг прафсаюзных ініцыятыў, і адным з самых маштабных праектаў стала рэканструкцыя Кургана Славы. Чаму Аляксандр Лукашэнка трымае на асабістым кантролі рэканструкцыю Кургана Славы. Мемарыяльны комплекс у 2023 годзе наведалі каля 110 тыс. чалавек. Задача ўладаў - нарасціць колькасць турыстаў як мінімум удвая. Таму ў 2023 годзе кіраўніцтва Мінскай вобласці вырашыла правесці чарговую рэканструкцыю манумента. Гэтыя пытанні Аляксандр Лукашэнка трымае на асабістым кантролі. У жніўні старшыня Мінскага аблвыканкама Аляксандр Турчын далажыў Прэзідэнту аб этапах фінансавання будаўніча-мантажных работ і планах па іх завяршэнні. Паводле яго слоў, адно з рашэнняў, якія абмяркоўваюцца, - устаноўка поручняў уздоўж лесвіцы, якая вядзе да вяршыні Кургана. З аднаго боку, іх наяўнасць засцерагла б пад'ём наверх, але з другога - можа пацярпець архітэктура манумента. Да таго ж гэта запатрабуе дадатковага фінансавання. Так што гэтае пытанне трэба яшчэ дэталёва прапрацаваць. «Справа нават не ў грошах. Не трэба сапсаваць першапачатковы выгляд, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Празмернасцяў тут абсалютна не трэба». Юры Сянько заўважыў, што Курган Славы - асаблівы манумент для Беларусі. Не толькі з пункту гледжання архітэктурных асаблівасцей. Па-першае, будаваўся ён фактычна звычайнымі людзьмі, якія прыязджалі сюды з розных куткоў краіны. А па-другое, у манумента асаблівы ідэалагічны складнік. «Ён нясе памяць аб цяжкіх часах для нашай краіны. Але разам з тым і сведчыць пра свята - Перамогу, вызваленне Беларусі. Таму ён асацыюецца больш з радаснымі падзеямі для нашага народа, і мы мусім падтрымліваць яго ў належным стане. Ёсць шэраг планаў, кіраўніку дзяржавы ўнесена прапанова па стварэнню тут музея. Прэзідэнт даручыў падумаць, не перанасычаць і не скажаць сам сэнс помніка. Таму мы думаем над гэтым пытаннем», - распавёў прафсаюзны лідэр. І яшчэ адно назіранне. Калі паднімаешся на Курган Славы, перад табой адкрываецца від на прасторныя і дагледжаныя палі. І тут ты разумееш, як здорава жыць у свеце. І на розум прыходзяць словы беларускага Прэзідэнта: "Лепш ваяваць у полі, чым на фронце". Залатыя словы. *Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.   БЕЛТА